Al-lah=Tanrıça (İncire, Zeytine ve Güvenli Şehre And Olsun!)

“Tîn'e ve zeytûn'a andolsun,

Sinâ Dağına andolsun,

Bu güvenli şehre (Mekke'ye) andolsun ki,

Biz, gerçekten insanı en güzel bir biçimde yarattık.” (Tin Suresi 1-4)

Yukarıdaki ayetlerde Allah’ın özellikle neden incire (tin) ve zeytine yemin ettiğini anlamak gerçekten çok zor. Eğer üzerine yemin ediliyorsa bu zeytin ve incirin farklı ve önemli başka anlamlar taşıyabileceğini düşünmek gerekiyor.

İncir ve zeytinin dışında Sina Dağı’na da yemin edilmektedir. Müminun Suresi’nin 19. ve 20. ayetlerinde “Onunla, içinde, yediğiniz birçok meyveler bulunan hurmalık ve üzüm bağları, Tur-i Sina’da yetişen, yiyenlere, yağ ve katık veren zeytin ağacını var ettik.” denmektedir. Bu ayetten hareket edecek olursak en başta yemin edilen zeytinlerin yetiştiği Sina Dağı’na da bu yüzden yemin edilmiş olabileceğini düşünebiliriz.

Son olarak ise Mekke şehri üzerine yemin edilmekte ve bu şehrin “güvenli”, korunmakta olduğu belirtilmektedir. Kısaca diyebiliriz ki Tin Suresinin ilk dört ayetinde 4 temel nokta ifade edilmektedir: 1-İncir 2-Zeytin 3-Kabe’nin yer aldığı Mekke Şehri ve 4-Bu şehrin güvenli oluşu.

İnternetteki kaynaklar üzerinden yaptığım araştırmalar sonucunda bu 4 maddedeki ifadelerin İslamiyet öncesi çağlardan gelme ana tanrıça (İştar, İsis ve Kibele'den Magma Mater'e, El-lat'a) bağlantılı inançların bir devamı olarak birbiriyle bağlantılı olabileceğini gördüm.

İlkin Friglerdeki Ana Tanrıça bağlantılı kara taş inancına devamında ise Mekke Şehrini diğer şehirlerden ayıran Kabe’deki kara taş hakkında bilgiler paylaşacam. Bunun devamında bu iki inanç arasında diğer benzerlikler olarak görebileceğimiz güvenli şehir, av yasağı, saçların kesilmemesi ve ayak izi motifleri konusundaki derlediğim bilgileri sunacam. Son olarak da yukarıdaki ayetlerde geçen Ana tanrıçayla bağlantılı incir ile zeytin kavramlarını içeren mitolojik anlatımları paylaşacam. Sabırla okuyup görüşlerinizi paylaşmanız dileğiyle.

Ana Tanrıca İnancı ve Friglerin Kara Taşı:

M.Ö. 1200'lerde Trakya ve Boğazlar üzerinden Anadolu’ya gelen Frigyalıların inançlarında taşlara, daha sonra Roma’ya taşınacak kadar çok önem verilmiştir. Friglerde taşlar, “Dünya Ana”nın bir tür simgesi olarak algılanmıştır. Onun ilâhi kökenli gücü olan Tanrıça Kibele’ye, Anadolu, Atina ve Roma’da yaygın bir şekilde tapınılmıştır. Kibele inançlarındaki kara taşın aynı zamanda “yön” bulmak amacı ile kullanıldığı da belirtilir.

202 yılında Romalılar ile Kartacalılar arasında baş gösteren bir anlaşmazlıkta, Romalı Sybil kâhinleri, şayet Kibele taşı bulunduğu yerden Roma’ya alınıp getirilmezse Romalıların bu savaşı kazanamayacağını söyleyince; Romalıların bu taşı büyük bir özenle bulunduğu yerden alıp Roma’ya götürdüğü anlatılır. Orada bu taş, “Mater Deum Magna” (Tanrıların Büyük Anası) olarak adlandırılmıştır. Konik bir biçimi olan bu taşın, Suriye, Filistin, Karya, Likya, Güney Anadolu ve Kıbrıs’ta da saygı görmekte olduğu biliniyor. Festival ve özel günlerde bu taşın üzerine zeytinyağı sürülürmüş.

Kara Taş (Hacer-ül esved):

Kabe'nin duvarındaki siyah, parlak taş. Rivayete göre İsmail peygamber bu taşı Kabe'nin köşesine yerleştirmiştir. Friglerin Ana Tanrıçası Kibele’nin kara taşında olduğu gibi bu siyah taşla ilgili olarak da “Ana” figürüyle karşılaşıyoruz. “Kibele” ve “kıble” söylemleri arasındaki benzerliğinse sadece bir tesadüften ibaret olduğunu düşünebilirsiniz.

Hacer-ül esved’in kara taş anlamına geldiği söylenir. Ancak Hacer ve Hacc sözcükleri üzerine düşününce burada birden çok anlamın taşınmakta olduğunu görüyoruz. Hacer, İbrahim’in ikinci karısı ve İsmail’in annesidir. Arap’lar İsmail’in soyundan geldiklerine inanırlar. Yahudiler ise İbrahim’in Sara’dan olan diğer oğlundan, İshak’dan geldiklerine. Zaten bu taşın da İsmail ve İbrahim’in Kabe’yi onarırken bulup oraya koyduklarına inanılır. İnanışa göre İbrahim Hacer’i burada terketmiş ve zemzem suyu da burada çıkmıştır. Yani Hacer; geldiğimiz yerdir, anamızdır, biz Hacer’in karnına ilahi güç tarafından konmuşuzdur. Hacer bu nedenle Arab-ı Tabia adı verilen bu Arapların büyük annesi sayılır. Muhammed'in Hacer için Araplara İşte bu kadın sizin annenizdir dediği söylenir. Hacer'in Kabe içinde Hıcr, Hatim ya da Hazire denilen bölümde gömülü olduğuna inanılır.

İbrahim peygamberin eşi Hacer’i vasıfları üzerinden en iyi tanımlayan kişi merhum Ali şeraiti’dir. Ali şeraiti Hacc adlı eserinde şunları ifade etmektedir.

“Bir kadın, hakir görülmüş bir Afrikalı siyah cariye… Sare adlı bir kadının Habeşli hizmetçisi! Bütün bunlar beşeri düzende böyle. Ama Tevhid nizamında bu cariye Allah’ın muhatabı, Allah’ın büyük peygamberlerinin anası, Allah’ın yarattığı en güzel ve en yüce değerlerin tecelligahı. Hacc tiyatrosunda, başrol oyuncusu, en önemli sima, Allah’ın Harem’indeki tek kadın, Tek anne!”

Ayrıca, halife Ömer’in bu taş için şöyle dediği de aktarılmıştır: 'Biliyorum ki sen faydası ve zararı olmayan basit bir taşsın. Allah Resulü'nün seni öptüğünü görmeseydim seni öpmezdim."

Ana Tanrıça; KİBELE

Kibele veya Kybele (Magna Mater, Mother of the Gods: Tanrıların anası), Anadolu kökenli bir ana tanrıçadır. Ana tanrıça inancı, birçok kültürde farklı isimlerle yer alır. Yunan anakarasında Rhea, özellikle Roma dönemi Mısır kültüründe İsis ve Yunan adaşı gibi bekaretle değil, doğurganlık ve bereketle ilişkilendirilen Efes Artemis'i (İyon Kibelesi), belli başlı ana tanrıça figürleridir.

Tarihte, Akdeniz çevresinde, Asya'da ve kuzey ülkelerinde birçok kültür ve uygarlıkta çeşitli isimlerle anılan bir Ana Tanrıça ile karşılaşmak mümkündür. Anadolu'da yapılan kazılar, ana tanrıça figürünün M.Ö. 6500 - 7000'lere kadar dayandığını ortaya çıkartmıştır. Analığı, üremeyi, dişiliği, hayatın sürmesini ve dolayısıyla bereketi simgeleyen tanrıça, ayakta, oturmuş ya da uzanmış olarak betimlenir; düzgün vücudu her zaman tasvir konusudur.

Heykellerin bir bölümünde doğum yaparken görülür. Otururken ya da doğum anındaki bazı heykellerde yanında iki leopar veya aslan bulunur. Ana tanrıçanın kutsal hayvanı olan leopar, hayvanların kraliçesi olduğunu ve doğa üzerindeki sınırsız egemenliğini simgeler.

Ana Tanrıca inancının Tin Suresinin yukarda bahsettiğim ayetleriyle ilgili olabileceğini düşündüğüm özellikleri:

Şehirleri Kurmak ve Koruyucusu Olmak (Mekke’nin güvenli şehir olması) :

Kibele tabiatın, dağların, hayvanların, şehirlerin ve tarımın hakimi genç kızların koruyucusu bereket tanrıçasıdır. Kibele ve onun bir devamı niteliğini taşıyan Yunan tanrıçası Artemis analık ve vahşi doğanın egemeni olmaları özellikleri dışında her ikiside kule taçları ile şehirlerin kurucusu ve koruyucusu konumundadırlar. Nitekim Romalılar, Roma'yı Hannibal savaşının felaketlerinden korumak için tanrıçayı bu niteliğinden dolayı alıp kentlerine getirmişlerdir.

Doğa ve Avcı Tanrıçaları Olarak Hayvanları Korumak (Kabe Ziyaretinde Av yasağı):

Çatal Höyük Ana Tanrıçası, Kubaba-Kybele olarak en önemli özellikleri ana, vahşi hayvanlar egemeni, doğa’nın egemeni ve tanrı anası gibi nitelikleri başta olmak üzere etkisini M.Ö. 1. bin yıl içlerine dek sürdürmüştür. Çatal Höyük Ana Tanrıça’sında görülen hayvan ve doğa tanrıçası olma özelliği Kybele’nin de en önemli özelliklerinden biridir.

Yunan Tanrıçası Artemis

Aynı karakterin Yunan tanrıçası Artemis’te de olduğu göz önüne alınırsa, üç tanrıça arasındaki en önemli ortak noktanın “ Hayvanlar Egemeni” olmalarında yattığı izlenmektedir. Avcı tanrıça ve “ Hayvanlar Hakimesi” nin erken dönem betimlerinin örnek alındığı geç dönem eserlerde, kuş tüylerinden oluşan çelenk benzeri başlıklar görülmektedir. Yunan tanrıçası Artemis aynı zamanda doğa hayvanlarının koruyucusudur. Tanrıça asıl öz karakteri ile el değmemiş vahşi doğanın temsilcisidir.

Başındaki Hilal ile Avcı Yunan Tanrıçası Artemis

Bu bilgiler bize Kabe’yi tavaf etmek için yapılan haçla ilgili olarak neden “özellikle” bir av yasağının getirilmiş olduğu konusunda bir ip ucu vermektedir. İhramlıyken avlanmak, yasak hayvanları yaralamak, yumurtasını almak ve bitkileri koparmak kesmek bedel gerektiren yasaklardır. İhramlıyken avlanmak, yasak hayvanları yaralamak, yumurtasını almak ve bitkileri koparmak kesmek bedel gerektiren yasaklardır.

Maide 95-96:

“Ey iman edenler! İhramlı iken (karada) av hayvanı öldürmeyin. Kim (ihramlı iken) onu kasten öldürürse (kendisine) bir ceza vardır. (Bu ceza), Kâ’be’ye ulaştırılmak üzere, öldürdüğünün dengi olup, içinizden iki âdil kimsenin takdir edeceği bir kurbanlık hayvan; veya yoksulları yedirmek suretiyle keffaret; yahut onun dengi oruç tutmaktır. (Bu) yaptığı işin kötü sonucunu tatması içindir. Allah, geçmiştekileri affetmiştir. Fakat kim bir daha böyle yaparsa, Allah ondan intikam alır. Allah, mutlak güç sahibidir, intikam sahibidir.

Sizin için de yolcular için de bir geçimlik olmak üzere deniz avı yapmak ve deniz ürünlerini yemek sizlere helâl kılındı. Kara avı ise ihramlı olduğunuz sürece size haram kılındı. Huzurunda toplanacağınız Allah’a karşı gelmekten sakının.”

Mekke'de ihramlıyken etrafta avlanacak hayvan bulmak ve öldürülmesi yasak olan bir hayvanı öldürmenin cezası olarak yine bir hayvanı kurban edilip öldürmesini emretmek doğrusu anlaşılması güç bir mantıktır.

Ana Tanrıça rahiplerinin saçlarını uzatması:

Kabe'nin tavaf edilmesiyle tarihi Ana tanrıça (Kibele) tapınması arasında bir başka önemli benzerlik ise ibadet görevini yerine getirenlerin saçlarıyla ilgilidir.

Ana tanrıça kültü efsanesinin baş aktörü Attis'i taklit ederek kendilerini hadım eden ve bu yolla hayatlarını

Tanrıçaya adayan rahipler Galluslar adıyla anılarak doğunun kendine özgü ritüellerini Grek dünyasına ardından da Roma dünyasına taşımışlardır. Ana tanrıçanın rahipleri olan Gallusları anlatan Roma kaynaklı anlatımlarda onların saçlarının uzatılmış olduğundan bahsedilmeketdir. Uzun saçlı sıfatını kazanmak için saçlarını uzattıkları ve bazen de saçlarının bir kısmını tanrıçaya adadıklarından bahsedilmiştir. (Erkan İznik, "Galluslar-İlkçağda Anadoludaki Sıradışı Rahipler" s.138, s.144)

Anlaşılan o ki ana tanrıçaya kendini adamış olan bu rahipler için ibadetlerini yerine getirmelerinde saçlarının kesilmemesinin önemli bir yeri vardı. Kuran'da da müminlerin hac esnasında saçlarını kesmemeleri emredilmiştir.

"Haccı da, umreyi de Allah için tamamlayın. Eğer (düşman, hastalık ve benzer sebeplerle) engellenmiş olursanız artık size kolay gelen kurbanı gönderin. Bu kurban, yerine varıncaya kadar başlarınızı tıraş etmeyin. İçinizden her kim hastalanır veya başından rahatsız olur (da tıraş olmak zorunda kalır)sa fidye olarak ya oruç tutması, ya sadaka vermesi, ya da kurban kesmesi gerekir...." (Bakara -196)

Görüldüğü gibi müminler ister hacc yapsınlar ister umre, ihrâma girdikleri andan haccın veya umrenin bittiği ana kadar saçlarını kesmekten ve hatta düzeltmekten kaçınmakla yükümlüdürler. Kabe'nin ziyareti esnasında saçların kesilmemesi yani uzatılması ile Ana tanrıça rahiplerinin sürekli uygulaya gelmiş oldukları saç uzatma davranışları arasında bir benzerliğin olduğunu söylemek yanlış olmaz sanırım.

Son olarak Roma kaynaklı anlatımlarla ilgili verilen bilgilerdeki "saçların bir kısmının tanrıçaya adanması" ifadesinin altını çizerek Buhari'den alınan bir hadisi de burada paylaşmak istiyorum:

“… Resûlullâh salla`llahu aleyhi ve sellem Mekke`ye gelince, hüccâca şöyle i`lân buyurdu: Hüccacdan kurbanlık sevk edenler (ihramlarını muhâfaza etsinler) edâ-yi hac edinceye kadar ihramlıya işlemesi harâm olan şeylerden hiç bir şey işlemek bunlara halâl değildir. Kurbanlık sevk etmiyenler ise Beyt`i tavâf ve Safâ ile Merve arasında sa`yetsin, saçından bir parça kestirip ihrâmından çıksın! Sonra (Arafât`a çıkılacağı sırada) hac için ihramlansın!...”(Buhari, Kitabü’l Hac, Hadis No: 821)

Ana Tanrıça bağlantılı ayak izi motifleri:

Ana tanrıça tapınması ile Kabe merkezli İslam inancı arasındaki bir başka benzerlik “ayak izi” motifinde karşımıza çıkmaktadır. İlkin Ömer ÇAPAR'ın “Roma Tarihinde Magna Meter (Kybele) Tapınımı” başlıklı makalesinde vermiş oluğu bilgilere bakalım:

"…Gallia Narbonensis'de Arausio'da bulunmuş insan ayağı biçimindeki bir mermer parçası da yine tanrıçaya adanmıştır. Burada insan ayağının tanrıça ile ilişkisinin ne anlama geldiği sorulabilir. Bununla ilgili şimdiye değin inandırıcı bir açıklama yapılmamıştır. M.Ö. 1. yüzyıla ait bir madeni para üzerinde de tanrıça ayni şekilde biçimi bozulmuş bir insan ayağı ile gösterilmiştir. Şu halde bu insan ayağı motifi neyi ifade etmektedir? Her ne kadar M.Ö. 2. bin yıl Hitit devleti ile M.Ö. 1. bin yıl Geç Hitit prenslikleri anıt ve belgelerinde ayakla ilgili işaret ve kayıtlara rastlıyorsak da, bunların tanrıçaya olan ilgisi ve özellikle maddi anlamları -yürümek fonksiyonu- dışında ne ifade ettikleri noktası şimdilik açık kalmaktadır. Ne var ki aradan uzun bir zaman geçtikten sonra Roma çağında ayak motifinin tanrıçaya bağlı olarak tekrardan görünmesi ilginçtir.

Acaba bu motifi tanrıçanın sağlık verici niteliği ile birleştirmek mümkün müdür? Tanrıçanın kendi tapınımına resmen girenlerin yanında tüm insanlığı da kapsayan koruyuculuk özelliği içinde varlıkları hastalıklardan iyileştirme fonksiyonu hiç de önemsiz değildir. Ancak, ayak motifi tanrıçanın bu özelliğiyle ne ölçüde ilişkilidir?"

Yukarıdaki anlatımda ana tanrıçayla ilgili ayak motifinin varlığından bahsedilerek bunun tanrıçanın sahip olduğu şifa verici özelliğiyle bağlantısının olabileceğinden bahsedilmektedir. Benzeri bir ayak izi motifi Kabe’de de bulunmaktadır. Makam-ı İbrahim olarak adlandırılan yapının içerisinde İbrahim peygambere ait olduğuna inanılan ayak izleri bulunmaktadır. İlkin bununla ilgili Kuran'daki ayete bakalım:

"Şüphesiz, insanlar için kurulan ilk ibadet evi, elbette Mekke’de, âlemlere rahmet ve hidayet kaynağı olarak kurulan Kâ’be’dir. Onda apaçık deliller, Makam-ı İbrahim vardır. Oraya kim girerse, güven içinde olur. Yolculuğuna gücü yetenlerin haccetmesi, Allah’ın insanlar üzerinde bir hakkıdır. Kim inkâr ederse (bu hakkı tanınmazsa), şüphesiz Allah bütün âlemlerden müstağnidir. (Kimseye muhtaç değildir, her şey O’na muhtaçtır.)" (Ali İmran 96-97)

Tefsir ve fıkıh alanlarında otorite kabul edilen ve çok sayıda hadis rivayet edenler arasında yer alan sahabi İbn Abbas tarafından yapılan açıklamalarda; Makam-ı İbrahim'in geçmişte de olsa şifalandırıcı bir yapıya sahip olduğundan bahsedilmiştir. Bu konuda kaynaklarda şu bilgiler verilmektedir:

"Ebû Saîd el-Hudrî (ö. 64/638) bu konuda şunları anlatmıştır: Abdullah b. Selâm'a, Makâm-ı İbrahim'in üzerindeki izi sordum. Bu taş günümüzde olduğu gibi kalmıştır. Ancak Allah, Makâm-ı İbrahim'i bir mucize yapmak istemiştir. Hz. İbrahim'e insanları hacca gelmeye davet etmesini emredince, Hz. İbrahim taşın üzerine çıktı. Üzerine çıkınca taş bütün dağlardan daha yüksek oldu. Hz. İbrahim şöyle seslendi: "Ey insanlar! Rabbinizin davetine icabet edin,." Bu çağrı üzerine insanlarda ona cevap vererek: "Lebbeyk Allahümme Lebbeyk" dediler. Bu esnada Allah'ın dilemesi ile Hz. İbrahim'in ayaklarının izleri taşın üzerinde kalmış oldu.

Abdullah b. Amr b. Âs (r.a)'dan şöyle dediği nakledilmiştir: Haceru'l-Esved ile Makâm-ı İbrahim Cennetten çıkmadırlar" İbn Abbas (r.a) demiştir ki: "Dünyada, Haceru'l-Esved ile Makâm-ı İbrahim'den başka Cennet varlığı yoktur. Zira onlar Cennet cevherlerinden iki cevherdir. Eğer onlara müşrikler ellerini dokundurmuş olmasalardı, ona dokunan dert sahiplerine Allah mutlaka şifa verirdi". Mücâhid'den şöyle dediği nakledilmiştir: "Makâm-ı İbrahim'e dokunulmaz. Zira o, Allah'ın mûcizelerinden bir mûcizedir". Yine ondan nakledildiğine göre, Kâbe'de açık mûcizeler vardır, Makâm-ı İbrahim vardır" ayetinin tefsirinde şöyle denilmiştir: "Makâm-ı İbrahim'deki mûcize, Hz. İbrahim'in üzerindeki ayak izleridir."

Gürültülü ve çalgılı ana tanrıça ibadetleri:

Kabe etrafında geçmişte yapılan ibadetlerin bir eğlence ve panayır havasında yapılmış olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır:

"Nitekim bu dönemde (Cahiliye döneminde) müşrikler, erkek-kadın, açıksaçık el ele tutuşur, Kabe'nin etrafında dolaşırlar ve ıslık çalıp el çırparlardı. Böylece, ibadet ediyoruz diye çalar, oynar, hora te­perler ve yaptıklarını alkışlarlardı. Hz. Peygamber Kabe'ye gelip namaz kılmak ya da Kur'ân okumak istediği zaman, çoğu zaman böyle ayin yapmakta ileri giderler, kendileri de namaz kılıyor ve dua ediyorlarmış gibi gösteri ve gürültü yaparlar, bunu kendileri­ne bir ibadet sayarlardı."

Bu durum Kuran'daki ayetlerde de geçmektedir:

"Oysa sen onların içinde iken, Allah onlara azap edecek değildi. Bağışlanma dilerlerken Allah onlara azap edecek değildir. Onlar Mescid-i Haram’dan (mü’minleri) alıkoyarken ve oranın bakımına ehil de değillerken, Allah onlara ne diye azap etmesin? Oranın bakımına ehil olanlar ancak Allah’a karşı gelmekten sakınanlardır. Fakat onların çoğu bilmez. Onların, Beyt'in yanında duaları ıslık çalıp el çırpmaktan ibarettir. Öyle ise (ey müşrikler) inkâr etmekte olduğunuzdan dolayı tadın azabı." (Enfal 33-35)

Aslında ıslık çalıp el çırpmak ve gürültülü davranışlarda bulunmak tipik bir pagan inancı ritüellerini oluşturmakta. Yine de bu durum da Ana tanrıça rahipleri olan Gallusların imajıyla örtüşmektedir.

“Törenlerini gerçekleştirirken çığlık atarlar. Saçlarını vahşice sallarlar ve bir çok gürültülü enstrüman çalarlar… Tanrıça'nın gezgin rahiplerine karşılık gelen bir Gallus, garip hareketi ve çılgın müziği ile birlikte kadınsı görünümü içerisinde yer almaktadır. Bu şiirde Gallus'a çizilen imaj Hellenistik dönem için onun klişe davranışları ve görüntüsü olmuştur. ( L. E. Roller, a.g.e., s. 230.)”

Ayrıca Dikkat edilirse yukardaki ilk ayette (Enfal -33) şu denilmektedir:

"Oysa sen onların içinde iken, Allah onlara azap edecek değildi. Bağışlanma dilerlerken Allah onlara azap edecek değildir."

Yine bu ayette "emin, güvenilir yer" olgusuna vurgu yapılmaktadır.

Tanrıçanın aşığı Attis'in yeniden diriltilen parmağı:

Tanrıça Kibele ve Attis'in doğuş mitosu hakkındaki bilgileri, Yunanlı ve Romalı yazarların bildirdiklerinden kısıtlı bir şekilde de olsa öğrenebilmekteyiz. Bu anlatımlarda Attis tanrıçaya kendisini adamasından sonra tanrısal konuma ulaşmış bir insan ya da rahiptir. Bu mitoslarla ilgili en detaylı bilgiyi verenlerden birisi de Pausanias’dır (M.S. 2. y.y. sonu). Pausanias bu mitosu şu şekilde anlatmıştır:

 “... Attis’e Ana Tanrıça (Kybele) âşık olur. Attis ona sadık kalacağına söz verir ama Pessinus kralının kızına âşık olur. Attis kralın kızı ile evleneceği sırada düğün konukları arasından Agdistis (Kybele) görünür ve kıskançlığından Attis’i çıldırtır. Dağa kaçan Attis, bir çam ağacının altında kendini hadım eder ve ölür. Kanından menekşeler meydana gelir. Bu yaptığından pişman olan Agdistis (Kybele), Zeus’a yalvarır ve Attis’in yeniden dirilmesini ister. Ancak, Zeus Attis’in bedeninin hiç çürümeyeceğini, saçının hep uzayacağını, yalnızca sağ elinin küçük parmağının hareket edeceğine söz verir. Tanrıça, Attis’i Pessinus’ta gömer ve o her yıl yapılan törenlerde tanrı olarak anılır.” (Pausanias, VII.17.9–12.)

Bu mitostaki iki noktaya dikkat çekmek istiyorum. Bunlardan birincisi tanrılar tanrısı Zeus’un yapacağı yeniden diriltme olayı, ikincisi ise yeniden dirilteceği Attis’in sağ elinin küçük parmağının hareket etmesine izin vererek parmağını diriltiyor olması. Bu anlatım insanın aklına yeniden diriltme ile birlikte yine bir “parmak” bahsinin geçmekte olduğu Kurandaki bir ayeti hatırlatmaktadır.

"İnsan, kendisinin kemiklerini bir araya getiremeyeceğimizi mi sanır?”

“Evet bizim, onun parmak uçlarını (parmaklarını) bile düzenlemeye gücümüz yeter." (Kıyame Suresi 3-4)

İnsanlar öldükten sonra tekrar diriltirken onların kemiklerinin bir araya getirilecek olmasını anlamak kolay yalnız kemiklerden bahsettikten sonra birden bire sadece parmaklardan veya parmak uçlarından bahsediliyor olması oldukça tuhaf. Kemikleri biraraya topladıktan sonra herhalde sıra onları ete büründürmeye gelecektir. Bununla ilgili vücudun onca yeri varken neden parmak uçlarından bahsedilmiştir?

Bu tuhaflık en başta Müslümanların dikkatini çektiği için ayette geçen ifade "parmak ucu" şeklinde çevrilip tefsirlerde genelde “parmak izi” olayına atıfta bulunarak açıklama getirilmeye çalışılmıştır. Bu yaklaşımları anlamak güçtür, çünkü birincisi Allah "parmak izi" demeyi beceremeyen bir tanrı mıdır, ikincisi öbür tarafta birilerinin kalabalığa karışıp kaybolması mı söz konusudur.

Bu ayette kastedilen gerçekten de tüm insanların parmakları olabileceği gibi bir başka ayette ceza olarak uygulanması emredilen kesilen parmakların yeniden diriltilmesiyle ilgili de olabilirdi. Aynı şekilde bu anlatım tanrıça motifli geçmiş bir mitostan kalan bir tanrının yeniden diriltme kudretinin bir benzeri, bir uzantısı olarak söylenmiş de olabilirdi.

Ana tanrıçanın sevgilisi Attis’i öldüren domuz:

Ana tanrıça Kibele (Kybele) ve Attis’in birlikteliklerine ilişkin antik Yunan ve Roma yazarlarına ait Lidya versiyonu olarak adlandırılan anlatımda, Attis ile yabandomuzu arasında yakın bir ilişki vardır. Bu hayvan Atys ya da Attis’i öldürür ya da bu hayvanın avlanması sırasında Attis istenmeyen yazgısına yenik düşerek öldürülür. Bu anlatım şeklinde Attis, Kibele’nin aşığı ya da hadım rahibi değil; kral soyundan gelen yaşayan bir kişi olarak görülür.

Herodotos (M.Ö. 5. y.y.); Hermesianax (M.Ö. 3. y.y. başı) ve Pausanias’ın (M.S. 2. y.y.sonu) anlatımına dayanan Lidya versiyonu, bir kralın oğlu ya da rahip olan Attes ya da Atys isimli kişinin kaza sonucu yabandomuzu avı sırasında bir kişi tarafından öldürülmesine ya da arada hiçbir aracı olmadan direk yabandomuzu tarafından öldürülmesine dayanır. Pausanias’a ait olan bir anlatım şu şekildedir.

“Phrygialı Kalaos’un oğlu olan Attes üreme iktidarı olmaksızın doğmuştur. Büyüyünce Lidya’ya gider ve onlara Ana Tanrıça kültünü kabul ettirir. Attes, Ana Tanrıça tarafından o kadar hürmet ve takdir görür ki Zeus bu olaya sinirinden ve öfkesinden Attes’in arkasından ülkeye bir domuz gönderir. Bu domuz birçok Lidyalı ile birlikte Attes’i de öldürür. Bu yüzden Pessinus’taki Galatyalılar domuza dokunmazlar.” (Pausanias, VII.17.9–12.)

Yukarıdaki bilgilerin yer aldığı “Anadolu’da Kibele - Attis Kültü” adlı yüksek lisans tezinde şöyle bir not da düşülmüştür.

“Galatlar’ın et yememesini bu şekilde anlatan bir açıklamanın yapılması ve bu külte girenlerin balık ve yabandomuzu eti tüketmemeleri muhtemelen buradaki anlatımlarda tanrılarını ya da prenslerini öldürdüğü için lanetledikleri bu hayvanın etini yememek için olmalıdır. Ayrıca, bu tanrı ve tanrıçanın toprak ve tahıl ürünleri ile ilişkisini düşündüğümüzde; Attis, tarladaki topraktan çıkan ekinleri, tanrıça da toprak ana olarak Attis’i kucaklayan anneyi, Attis’i öldüren yabandomuzu da tahıl başına gelecek kötülükleri simgelemektedir. Bundan dolayı da bu hayvan verimsizlik ve bereketsizlik getireceğinden istenmeyen bir varlık olmuştur.”

Bilindiği gibi domuz İslam inancında eti yenmesi haram sayılan bir hayvandır. Kuran’da 4 ayette (Bakara-173, Nahl-115, Enam -145, Maide-3) domuz etinin yenmesinin haram olduğu söylenir. Bunlar içerisinden bir önceki ayetiyle Kabe’ye yapılan haçtan bahseden Maide suresinin ilgili ayetleri şu şekildedir:

Maide Suresi:

2-“Ey âmenû olanlar (Allah'a ulaşıp teslim olmayı dileyenler)! Allah'ın (koyduğu) şeriat hükümlerine, Haram ay'a, (hediye olarak Kâbe'ye gönderilen) kurbanlıklara, gerdanlıklı (boyunları bağlı) kurbanlık develere, Rabb'lerinden bir fazl ve (O'nun) rızasını isteyerek, Beyt-el Haram'a gelenlerin güvenliğine saygısızlık etmeyin. Ve ihramdan çıktığınız zaman avlanabilirsiniz. Sizi Mescid-il Haram'dan alıkoymalarından (çevirmelerinden) dolayı bir kavme beslediğiniz kin, sakın sizi haddi aşmaya sevk etmesin. Birr ve takva üzerine yardımlaşın. Günah ve düşmanlık üzerine yardımlaşmayın. Allah'a karşı takvâ sahibi olun. Muhakkak ki Allah ikâbı (azâbı) şiddetli olandır.”

3-“Ölmüş hayvan, kan, domuz eti, Allah’tan başkası adına boğazlanan, (henüz canı çıkmamış iken) kestikleriniz hariç; boğulmuş, darbe sonucu ölmüş, yüksekten düşerek ölmüş, boynuzlanarak ölmüş ve yırtıcı hayvan tarafından parçalanmış hayvanlar ile dikili taşlar üzerinde boğazlanan hayvanlar, bir de fal oklarıyla kısmet aramanız size haram kılındı…”

İncir Ağacı ve Ana Tanrıça (Kibele) Bağlantısı :

İncir ağacı, hoş kokulu olması, meyvelerinin besin değeri, dekoratif görünümü, yapraklarından çıkan sütten ilaç yapılması ve maya kaynağı olmasıyla, Anadolu inanç ve kültürlerini derinden etkilemiştir.

"...İncir (Ficus carica: Karyalı incir) Anadolu Antik Uygarlıkları'nda ana tanrıça Kibele'nin ağacıdır. Girit ve Karya Uygarlığı'nda incir kutsal bir ağaçtı ve ana tanrıçanın kendilerine verdiği bir armağan olarak görülürdü...İncir yaprağı 5 çıkıntıdan oluşur ve insan eline benzer. Anadolu anatanrıçası Kibele'nin simgesi 5 parmaklı eldir ve tanrıçanın kutsal sayısı da 5'tir...Ortadoğu mitolojisinde incir, sapından süt çıkması dolayısıyla doğurganlıkla ilişkilidir.”

Sanat eserlerinde incir yaprağının Adem ve Havva'nın mahrem yerlerini kapaması bir rastlantı olmayıp, bu betimin kaynağı Anadolu'nun paleolitik ve neolitik çağ uygulamalarıdır. İncir de buna bağlı olarak üreme ve doğurganlık kavramıyla özdeşleşmektedir.

Ana Tanrıçanın (Artemis) Gölgesi Altında Dünyaya Geldiği Zeytin Ağacının Kutsallığı:

Kibele’nin Yunan mitolojisindeki karşılığı olan vahşi doğa, avcılık ve ay tanrıçası Artemis zeytin ağacının altında dünyaya gelmiştir. Latin tarihçi Tacitus’un anlatımlarına göre Artemis’in dünyaya geldiği bu zeytin ağacı tanrı tarafından kutsanmıştır. Artemis’i dünyaya getiren Leto Ay Tanrıçasıdır ve Likya (Antalya-Muğla yöresi), Suriye ve Filistin'de Lat adıyla tanınır. Hatta İslamiyet öncesinde Mekke'de Lat adıyla bir ağaç kütüğü olarak kendisine tapılmıştır.

Yunan Mitolojisinde Geçen Zeytin ve Şehir Bağlantısı:

Yunan tanrıçası Athena, Atina kentinin baş tanrıçası ve koruyucusudur, kent ismini de ondan almıştır. En belirgin simgesi yarattığı zeytin olan ve sahip olduğu özellikleri kentle ilgili olan Tanrıça Athena birçok bakımdan Kır Tanrıçası Artemis'in karşıtıdır.

Atina şehri yeni kurulmaktadır ve şehrin tanrısı kim olacağı söz konusu olur. Bütün Olimpos tanrıları bir araya gelirler. Çeşitli yarışmalar sonucunda iki tanrı kalır. Bu iki tanrı Poseidon ile Athenadır. Jüri tanrılar bu şehre en büyük hediyeyi verecek olanı şehrin tanrısı seçeceklerini belirtirler. İlk olarak kendinden emin Poseidon öne çıkar. Üç başlı mızrağını yere vurur ve yer yarılarak bir at ortaya çıkar. Poseidon atı herkese göstererek "Bu evcil bir attır, insanı yorulmadan istediği her yere götürür, onun yüklerini taşır." der. Bütün tanrılar büyülenmiştir bu hayvan karşısında.

Athena ise küçük bir gülücük atar ve ünlü mızrağını yere saplar. Mızrağın saplandığı yerden bir filiz çıkar ve büyür büyür çok güzel bir zeytin ağacı olur. "Bu da zeytin ağacıdır. Meyvesi olan zeytinin saymakla bitmeyen özellikleri vardır. Zeytini insanlar yiyebilirler, yemeklerine katabilirler. Yağını yapıp, yakarlar, geceleri aydınlatırlar. Yemeklere dökerler, çok güzel lezzetler elde ederler. Aynı zamanda bozulmaz, ve bozulmasını istemedikleri yiyecekleri saklarlar. Ve böyle faydaları daha da sayılabilir." der zeki tanrıça. Bütün tanrılar bakakalmıştır bu ağaca. Hepsi tebrik eder Athena'yı, artık şehir ona aittir. Şehrin ismine de Atina denecektir bundan sonra. Poseidon ise, belki de bir tanrıçaya yenilmekten, tüm siniriyle üç başlı mızrağını dağa fırlatır. Dağa saplanır mızrak, hala mızrağın izinin orda olduğu söylenir. Ayrıca Athena'nın o meşhur ağacının da Atina'daki akropoliste portikonun yanında duran zeytin ağacı olduğuna inanılır. Barışın sembolü zeytin ağacı yerleşik kültürün ve bereketin de temsilcisi olmuştur artık.

Bu mitolojik anlatımda görüldüğü gibi oldukça önemli bir şehrin sahibi ve koruyucusunun belirlenmesinde ve o şehirde yaşayanların bundan faydalanıp korunmasında zeytin ağacı temel bir görev üstlenmiştir. Eski Yunan’da zeytin ağaçları kutsal sayılmış hatta bu ağaçları kesenlere cezalar dahi öngörülmüştür.

Dağlarda ve ormanlarda mekan tutan ana tanrıça:

Tin suresinin ikinci ayetinin meali Diyanet tarafından “Sinâ dağına andolsun!” diye çevrilmektedir. Yalnız buradaki kast edilen dağın Sina dağı olup olmadığı konusunda tefsirciler arasında farklı görüşler bulunmaktadır. Farklı tefsircilerce ayette geçen “Sînîn” kelimesinin şu anlamlara geldiği belirtilmiştir: “Sina dağı”, “mübarek dağ”, “güzel dağ”, “kendisinde meyve veren ağaç bulunan herbir dağ”, “ağaçlar dağı”.

Bu açıklamalarda dikkat çekici olan “ağaç” vurgusunun yapılmış olması. “Ağaçlı dağlar” tabirini ormanlar olarak kabul etmek sanırım yanlış olmayacaktır. Dağların “ağaçlı” olması özellikle belirtilmek istenmiş gibidir. Bunun dışında sadece “Sina Dağı” açıklamasını ele alacak olursak orada da yine bir “ağaçla” karşılaşılacağı unutulmamalıdır. Sina dağı Musa'nın Allah ile konuştuğu ve On Emir'i aldığı yer olarak bilinmektedir:

“Mûsâ, ateşin yanına gelince, o mübarek yerdeki vadinin sağ tarafındaki ağaçtan şöyle seslenildi: “Ey Mûsâ! Şüphesiz ben, evet, ben âlemlerin Rabbi olan Allah’ım.” (Kasas Suresi -30)

“Dağların Anası” olarak da tapınılan Ana tanrıça inancıyla ilgili yapılan anlatımlarda tanrıçanın yüksek dağ tepelerine ve karanlık orman köşelerine özel bir tutkusunun olduğu belirtilmektedir. Romalı şair Catullus’un yapmış olduğu anlatımlarda ana tanrıçanın karanlık orman köşelerine duyduğu özel ilgisine yer verilmiştir. Yine Catullus tarafından yapılan bir anlatımda tanrıçanın mekanının ormanlık oluşundan bahsedilmektedir:

Kibele Kabartması

"…Attis, derin denizleri hızlı gemiyle aştı. Sabırsız tez adımlarla Phrygia ormanlarına ulaştı ve tanrıçanın ormanlık mekanına girdi. Orada, çılgın öfkenin dürtüsüyle esrimiş, kesip attı keskin çakmak taşıyla kasıklarından ağırlıklarını... lekeledi taze kanla toprağı; hızla kaptı sonra, karbeyazı elleriyle hafif tefi, senin tefini, Kybele, senin gizemlerini. Haydi Galluslar... gidin Phrygia ormanlarına kadar, orada ziller çalar, orada tefler yankılanır, Phrygialı kavalcı üfler derin derin eğri kamışına orada... Maenaslar sallarlar şiddetle sarmaşık taçlı başlarını, orada tiz ulumalarla kutlarlar dinsel şenliklerini.”

Mitoslar dışında, arkeolojik verilerden de yararlanmak Ana Tanrıça kültünün Filistin’de de görüldüğünün kanıtlanması açısından önemlidir. Bunun için, günümüzde dahi kendini heybetli bir şekilde gösteren Sion Dağı bize bazı ipuçları sunar.

Kudüs kentinde, Haram-i Şerif’in üzerine oturduğu dağın bu bölgeye tek tanrılı dinler gelmeden önce ve tek tanrılı dinler döneminde kutsal olduğu söylenmektedir. (Işık F., “Doğa Ana Kubaba: Tanrıçaların Ege’de Buluşması”, 1999: 1.)

Eski Ahit‟te, Zekeriya bölümünde, 8. kısımda; RAB, o dönemin Kudüs‟ünde varlık gösteren tanrıyı kıskandığını belirtirken Kudüs’te bir dağa kutsal görülerek tapınıldığını da belirtmiş olur:

“… Sion’a döndüm, Yereşalimin (Kudüs) içinde oturacağım ve Yereşalime (Kudüs), gerçekler şehri, ve ordular RABBİ’nin dağına, Mukaddes dağ denilecek.”

Böylece, çok tanrılı dinler zamanında, Sion Dağı’nın kutsal sayıldığını ve dağların hakimesi Ana Tanrıça Kybele’nin bir benzerinin Kudüs‟te var olduğunu anlayabiliyoruz. Arapçada dağ anlamına gelen Cebel sözcüğünün de Kybele’den türeyip türemediği, merak konusudur. (Yavuz Y., “Eski Anadolu’daki Dinsel İnançların Günümüz Toplumlarına Etkileri”, 2002: 133.)

---0---

Bu bilgileri edindikten sonra Allah’ın kendi suresine neden birden bire zeytine ve incire and içerek başlayıp daha sonrasında “güvenli” Mekke şehrinden bahsettiğini daha iyi anladım. Son olarak şunu sormak istiyorum; biliyoruz ki Kibele “tanrıların anası” demek, Kuran’da Mekke’ye neden bütün şehirlerin “annesi” denmektedir?

“Böylece şehirlerin anası olan Mekke’de ve çevresinde bulunanları uyarman, şüphe götürmeyen toplanma günü ile uyarman için sana Arapça okunan bir Kitap vahyettik.” (Şura -7)

EK 1:

Kibele ana tanrıçasının analığı, üremeyi, dişiliği, hayatın sürmesini ve dolayısıyla bereketi simgelediğinden bahsetmiştik. Bu dişi tanrıca inanışının Arap yarımadası ve Kabe’deki kara taş kutsaması ile olan bağlantıları konusunda birkaç bilgi daha vermek istiyorum.

Kibele tanrıçasını Arap yarımadasındaki benzeri el-Lât (Al Laht) yani Lât adlı tanrıçaydı.

“Kuranda’da adı geçen tanrıça Lat İslam öncesi Arabistan'daki kader- kısmet veya bereket tanrıçasıdır. En büyük tapınağı Taif'te bulunuyordu. Mekke Medine arasında bir yer olan Kudayd kasabasındaki tapınakta ise kendisini temsil eden bir “Kara taş” bulunurdu. İslam öncesi dönemde Mekke'nin üç baş tanrıçasındandır. Bu üç tanrıça Mekke'lilerin inancına göre Tanrı'nın kızlarıydı. Petra'lı Nabatlılar tarafından da tapınılan Lat, Nabatlılarca Yunan Athena ve Roma'lı Minerva ile denk tutulmuştur. Hişam bin el-Kalbi tarafından yazılmış Putlar Kitabı`na (Kitab el-Esnam) göre, İslam öncesi dönemde Araplar onun Kabe'de yaşadığına inanırlardı ve Kabe'de ona ait bir put bulunurdu.”

Nebatiler 1. yüzyılda Fırat ırmağından Kızıldeniz'e kadar uzanan ve Suriye ile Arabistan arasındaki sınır bölgesindeki vahalardaki yerleşimleri kapsayan ve "Nebate" ismi verilen alanda yaşayan kadim semitik, güney Ürdün'lü, Kenan'lı ve kuzey Arabistan'lı Araplardı. Bu arapların Lat tanrıçasını Yunanlı Athena tanrıçasıyla denk tuttuklarına ilişkin yukarda geçen bilgi dikkat çekici. Tanrıça Athena'nın zeytini yaratarak adının verildiği Athena şehrine sahip olduğundan bahseden mitolojik anlatıma daha önce değinmiştik. 

Bu ara bir noktaya daha dikkat çekmek istiyorum. Bilindiği gibi "Harem-i şerif" tabiri “şerefli harem” anlamına gelmekte olup Kâbe ile civarları için kullanılmaktadır. Ne tesadüftür ki bu tabir aynı zamanda büyük islâm konaklarında bulunan “kadınlar” dairesi için de kullanılmaktadır. Bir ana tanrıça bağlamında ele aldığımız Kabe ve çevresi için kullanılan bir tabirin kadınlara ait bir yer adı olarak da kullanıla gelmiş olması sanırım tarihin bir cilvesi olsa gerek.

Gerek Kibele gerekse Lat tanrıçalarının mahsüllerin ve bereketin sembolleri olduğuna da değinmiştik. Bu tanrıçanın ana niteliği örneğin Romalılarca Ana (Mater) ve Alma (Besleyici) sözcükleri ile gösterilmiştir. Kuran’da Kabe’den veya onun bulunduğu Mekke’den bahseden bazı ayetlerde aynı zamanda bir bereketlendirme, rızıklandırma mevzusu da geçmektedir :

“Hani İbrahim, “Rabbim! Bu şehri güvenli bir şehir kıl. Halkından Allah’a ve ahiret gününe iman edenleri her türlü ürünle rızıklandır” demişti….” (Bakara -126)

“Onlar, “Sizinle beraber doğru yolu tutarsak, kendi yurdumuzdan koparılıp çıkarılırız” dediler. Biz onları tarafımızdan bir rızık olarak, her türlü meyve ve mahsullerin kendisinde toplandığı, saygın ve güvenlikli Harem’e yerleştirmedik mi? Fakat onların çoğu bilmezler.” (Kasas -57)

“Hani biz İbrahim’e, Kâbe’nin yerini, “Bana hiçbir şeyi ortak koşma; evimi, tavaf edenler, namaz kılanlar, rükû ve secde edenler için temizle” diye belirlemiştik. İnsanlar arasında haccı ilan et ki, gerek yaya olarak, gerek uzak yollardan gelen yorgun develer üzerinde sana gelsinler. Gelsinler ki, kendilerine ait birtakım menfaatlere şahit olsunlar ve Allah’ın kendilerine rızık olarak verdiği hayvanlar üzerine belli günlerde Allah’ın adını ansınlar. Artık onlardan siz de yiyin, yoksula fakire de yedirin.” (Hac 26-28)

EK-2:

Konuyla ilgili yeni bulduğum birkaç bilgi daha oldu. Prof. Dr. Ömer ÇAPAR’a ait "Roma Tarihinde Magna Mater (Kybele) Tapınımı" adlı makalede dikkate değer güzel bilgiler yer almakta. Bu makaleye internet üzerinden de ulaşabilirsiniz. Makalede şu bilgiler verilmekte:

"Kibele tanrıçasının gerek Roma'ya getirilmesi olayı gerekse Roma surları içindeki yaşamı, Lâtin yazarları ve düşünürlerini çeşitli yönde etkilemiştir. Bu konuda verilen bilgiler hem tanrıçanın ismini açıklamaya yöneliktir ve hem de tapınınım kökeni ile önemini aydınlatmada yararlı olmaktadır. Örneğin, 5. yüzyılda yaşamış Romalı yazar Martianus Capella; Kybebe sözcüğünü ele alınarak onun Grekçe Kubos (= geometrik anlamda küb) sözcüğünden çıkmış olduğunu belirtmiştir."

Kibele sözcüğünün kökeni hakkında başka iddialar da dile getirilmiş. Ancak oldukça eski tarihli bu iddialardan birisinin "küp" sözcüğüyle ilgili olması akıllara ister istemez Kabe’nin küp şeklinde olan mimari yapısını getirmektedir.

İkinci olarak paylaşmak istediğim bilgi ise Romalılarca uygulanan Ana Tanrıça bağlantılı boğa ve koç kesme ayinlerine ilişkin. Makalede bu kurban ayinlerine ilişkin olarak şu bilgiler verilmektedir:

"Bunlardan başka, senelik festivalin parçası olmayan ve fakat büyük önemi olan bir âyin de aurobolium (Boğa kurbanı) ve bunun değişik biçimi olan Criobolium (Koç kurbanı) idi. Seremoninin ortaya çıkışı, M.S. 105 senesine ait Pergamum'dan ele geçen bir yazıtta ilk kez görünür ve kutlama ile ilgili en eski belge niteliğini taşır. Yazıtta Dea Celestis tapınımı hakkında bilgiler vardır. Herhalde bu tanrıça, Kybele ile eşimseniyordu. Taurobolium'un İtalya'daki varlığı ise Neapolis (Napoli)'de bulunan M.S. 133 senesine ait bir yazıtla kanıtlanmıştır. M.S. 160 senesinden M.S. 390 senesine değin Galya, İtalya, İspanya, Afrika, Hellas gibi yerlerden ele geçmiş yüz kadar yazıtta Taurobolium'a ilişkin kayıtlara rastlıyoruz. Geç devir Roma yazarlarından Prudentius (M.S. 348- M.S. ca. 418)'da bu seremoninin nasıl yapıldığı gayet canlı bir biçimde anlatılmıştır. Genel çizgileriyle bu seremoni, üzeri delikli kalaslarla kapalı bir çukura inen başrahibin, kalasların üstünde kesilen boğanın kanıyla banyo yapması idi. Çoğu kez böyle bir seremoniyi düzenleyen kişi bir de bunun anısı olarak altar dikerdi. Seremoni sadece Taurobolium'dan oluşuyorsa altar genellikle tanrıçaya, Criobolium (Koç kurbanı) Taurobolium (Boğa kurbanı) ile birlikte yapılıyorsa altar hem Magna Mater'e ve hem de Attis'e sunuluyordu. Fakat boğa birincisine koç ikincisine kurban ediliyordu. Böyle bir kan banyosunun anlamı, Eski Doğudaki en eski uygulaması içinde, bu banyoyu yapan ve o dine girmeye aday olana kurban hayvanının kuvvetini aktarmayı amaç edinmiş olarak tanımlanıyorsa da yazıtların gösterdiği gibi, manevi bakımdan temizlenme ve hayata ilelebet yeniden doğuşu (İn aeternus renatus) sembolize etmektedir. Bu bakımdan monoteist dinlerdeki inananlara mükafat olarak vaat edilen ebedi yaşam motifine benzerlik göstermektedir."

Bu bilgileri okuyunca da insanın aklına tabi ki Kabe’nin tavaf edildiği haç esnasında yapılan kurbanlar gelmekte.

"Hac kurbanı, Harem Bölgesi sınırları içerisinde, bayramın birinci günü tan yerinin ağarmaya başlamasından itibaren kesilir. Hac kurbanının etinden sahibi dahil herkes yiyebilir. Temettu ve Kıran haccı yapanlar, Kurban kesme imkânı bulamazlarsa bunun yerine on gün oruç tutarlar. Bu on gün orucun üç günü, hacdan önce ve hac ihramına girdikten sonra (Mekke'de) tutulur."

Hacda kurban kesme mevzusu Kuran’da da bizzat geçmektedir.

"İnsanlar arasında haccı ilân et ki, gerek yaya olarak, gerekse nice uzak yoldan gelen argın develer üzerinde sana gelsinler. Ta ki kendilerine ait bir takım yararları yakînen görmeleri, Allah'ın kendilerine rızık olarak verdiği kurbanlık hayvanlar üzerine belli günler de Allah'ın ismini ansınlar. Artık ondan hem kendiniz yeyin, hem de yoksula, fakire yedirin. Sonra kirlerini gidersinler; adaklarını yerine getirsinler ve o Eski Ev'i (Kâbe'yi) tavaf etsinler." (Hacc 27-28-29)

(Romalılara ait bu kurban törenlerine ilişkin http://en.wikipedia.org/wiki/Taurobolium linkine de bakılabilir.)

Ek-3:

http://www.ateistforum.org/index.php?showtopic=34302 adresinde Notamatik adlı üyenin yazmış oldukları Allah kelimesinin Tanrıça kavramı ile olan bağlantıları üzerine. Bu bilgiler başlığımda dikat çekmek istedğim hususları destekler mahiyette:

Allah kelimesinin kökeni!

İslam dışı kesimler tarafından, Allah kelimesinin kökenine dair, "El-İlah" ve "Al-İlah" adlı Ay tanrısı adları ortaya atılmış ve Allah kelimesinin kökeninin bu olduğu söylenmiştir. Bunu ilk olarak kimin ortaya attığını bilmiyorum fakat bu yanlıştır. Tarihte hiç bir zaman "El-İlah" veya "Al-İlah" adında bir tanrı oluşmamış ve böyle bir ad ile herhangi bir tanrıya tapılmamıştır.

Bu iddiaya bir zamanlar ben de inanmıştım fakat iyice araştırdıktan sonra gördüm ki, bu içi boş bir idddiadır. İşin garip tarafı ise, bazı İslamcı yazarlar, bu iddiayı yutmuş ve buna karşı savunmaya geçmişlerdir. Ve "Al" ve "El" kelimelerinin Arapça'da, İngilizce'deki "the" artıkelinin karşılığı olduğunu, İlah kelimesinin ise, Arapça'da tanrı manasına geldiğini ve dolayısıyla Allah kelimesinin kökeninin bu olmasının normal olduğunu" söyleyerek yanlışın üstüne yalan katmışlardır. Bu da bize gösteriyor ki, bütün din alimleri, yanlış veya doğru bütün eleştirileri, uydurma ve yalan savunmalarla cevaplamaktadırlar. Zaten dinleri bu günlere kadar taşıyan ve ayakta durmasını sağlayanlar, şimdiye kadar sayıları milyonları bulan bu din tüccarları değil midir? Elbette malının kötülenmesine karşı çıkacak ki, müşterisi azalmasın.

Herşeyden evvel, Arapça'daki "El" ve "Al" ekleri İngilizcedeki "the" sözcüğünün karşılığı filan değildir. Eğer böyle olsaydı, Kuran denmez, "El Kuran" veya "Al Kuran" denirdi; tıpkı İngilizcede "the Quran" dendiği gibi.

İngilizcedeki "the" artikeli manasız bir sözcük değildir. Onun manası şunlardır: "şu bildiğimiz" , "hani şu malum" , "hani şu herkesin bildiği" .

Örnek olarak "on the table" dediğiniz zaman bunun manası "hani o masa var ya! İşte onun üstünde" cümlesidir. "On a table" derseniz, "bir masanın üstünde" anlamına gelir ve bu durumda o kişi o masanın hangi masa olduğunu bilmiyordur. Başına "the" koyduğunuz zaman, "şu bildiğimiz masa" , "hani şu malum masa" , "hani şu herkesin bildiği masa" olur. Başka bir örnekle, Hitap edilen kişi, bahsedilen kişiyi mutlaka tanıyorsa veya bahsedilen kişi insanların çoğunluğu tarafından tanınıyorsa, isminin başında the the kullanılır ki o isim bir başkası ile karıştırılmasın. Eğer "Al" ve "El" ekleri, the ile aynı anlamda artıkeller olsalardı, Muhammed için de "El-Muhammed" veya "Al-Muhammed" denmesi gerekirdi.

Al ve El sözcükleri Arapça filan değildir. Bunlar İbranice de vardır ve İbranice de değildir. Bu sözcükler Sümer ve Babil dillerinden İbranice ve Arapçaya girmiştir ve artıkel filan da değillerdir. Onların manası şudur: Tanrı.

Evet, "al" ve "el" kelimelerinin manası tanrı'dır. Örneğin Babil dilinde, "Ba-al" adlı tanrının adının manası; "Bağ tanrısı"dır". Babil'in meşhur asma bahçelerini korumakla görevli bağ tanrısıdır. Asıl adı ise "Bağ-Al" dır.

Bu al ve el kelimeleri Yahudilerin Babiller ve Sümerler ile olan yoğun teşviki mesaileri sırasında İbraniceye girmiştir. Ve normal olarak da, aslen Yahudi olan Araplara da, onların esas dili olan İbraniceden geçmiştir. Bu kelimeler hangi kelimelerin başlarına eklenmiştir? Başta ithal ettikleri tanrıların adları olmak üzere, Sümer ve Babilden aldıkları kutsal isimlerin bazılarının başlarına geçmiştir. Bunların çoğunluğu tanrı ve tanrıça adlarıdır.

Al ve el kelimeleri sadece tanrı manasına gelmez, aynı zamanda da yüce, ulu gibi manalara gelir. Hatta bu kelimeler, insan isimlerinin başlarına da takı olmuştur. Çünkü o dönemler, tanrılaştırılmış kutsal rahipler ve hükümdarlar çoktu.

Ara not: Şimdi kimileri yine Arapça düşünmekten kopamayarak; "Allah kelimesi İlah veya İlou kelimesinden türemiştir" diyecekler. Arapça düşünmekten kurtulamazlar çünkü Arapça yüzyıllardır millete dünyanın en eski ve en mükemmel dili olarak anlatılmıştır. Bu bir yalandır. Arapça tam aksine Dünyanın en yeni ve en ilkel dilidir. Çünkü İbranice dilinin dejenere olmuş halidir. (Bunu tartışmayalım çünkü tartıştık ve başlık konusu bu değil) Biz burada Arapça'sından değil, Sümer, Babil, Akad gibi, Araplardan ve Arapça'dan binlerce yıl önceki dillerden bahsediyoruz.

Aşağıda, Sümer ve Babil'den ithal bazı tanrıların adlarını görüyorsunuz:

Al-Lat
Al-Uzza
Al-Menat
Al-Mah
Al-Qaum
Kıb-el-La
She-el-la(Şila veya Şi-el-la veya She-Al-lah olarak da okuyabilirsiniz)
Hub-al
Ba-al

Bu örnekler daha da çoğaltılabilir.

El ve Al kelimeleri, bu gün halen İbranice'de "tanrı" manasında kullanılmaktadır.

http://en.wikipedia.org/wiki/El_%28deity%29

Hatta El veya Al kelimesinin yanına hiç bir şey ilave edilmediğinde, "tanrıların babası" yani "baba tanrı" manasına gelmektedir. Zaten ki sadece İbranice'de değil, Sümerce, Akada'ca, Babil dilince ve eski mısır dillerinin bazılarında, al ve el kelimeleri tanrı manasındadır, hatta baş tanrı manasındadır. Francois Lenormant, "Chaldean magic and its origin and development" adlı kitabında, Al kelimesinin tanrı manasında olduğunu, hiç bir tartışmaya yer bırakmayacak şekilde detaylarıyla anlatıyor.

Allah kelimesindeki "Al" hecesini açıkladık. Şimdi geçelim "lah" hecesine. O hece aslında "lah" değil, "la" hecesidir. İbranice ve Arapçaya "lah" olarak girmiştir. Bazı diller, sonlarında H olan kelimeleri ithal ederken, onu konuşurken yuta yuta bir zaman sonra yok ederler. Arapça ve İbranice'de ise tam tersine, bazı kelimelerin sonlarına H harfi eklerler. Çünkü bu dillerde H harfi bir ayraç gibi kullanılarak, üstüne vurgu yapılarak kullanılır. Hata bazen agh gibi, gırtlaktan çıkarılarak iyice vurgulanır. Bu diller için boşuna yallah, fellah, vallah dili dememişler. Çünkü çok sayıda H harfi işitilmektedir.

Allah kelimesinin esası "AL-La" dır. "EL-La" veya "EL-Le" de diyebilirsiniz. Çünkü sadece lehçe farkı yapmış olursunuz.

La hecesi ise dişilik ekidir. Sümer ve Babil kaynaklı bazı tanrıçaların ve hatta bayanların isimlerin sonlarına eklenir. Örnekler:

Sinder-el-la
Mu-Al-la
Raffe-el-la
Ley-la
Sühey-la
Gabri-el-la
Annabel-La

Şimdi "Al" ve "La" hecelerini toplayalım. Al+La=Tanrıça.

Üzüldünüz değil mi? Boşa gitti bunca namaz, bunca oruç, bunca Fellah korkusu? Hacı mısın? Hoca mısın? İmam mısın? Eyvah, ne olacak şimdi? Ya bu yazıyı müşterilerin okursa? Gitti paralar pullar, bağışlar, el ayak öpmeler. Haydi bakalım şimdiden başla kılıf üretmeye. Aynı "El-İlah" iddiasına uydurduğun yalanlar gibi, buna da yalanlar uydur, nasıl olsa mesleğin yalancılık. Ama telaşlanma, beyinleri daha bebekken yıkadığın için, senin cahilleştirdiğin müşterilerin benim bu yazdığım gerçeklere değil, senin yalanlarına inanmak için programlanmış. İşin o kadar da zor değil yani.

Devam edelim:

Nitekim bu "Ella" veya "Alla" sözcüğü, pek fazla kullanılmayan bir sözcük olsa bile halen İbranice'de manası "tanrıça" olarak kalmıştır:

El-La: אלה

Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Ella_%28name%29

"La ilahe il Allah" diyenler aslında "tanrıçadan başka tanrıça yoktur" diyorlar. Çünkü Al-Lah zaten üniversal dilde tanrıça demektir. "İlahe" ise Arapça'da tanrıça demektir. Kimileri "tanrıça" kelimesinin Arapça'da karşılığının "elahim" olduğu yalanını söylese de, elahim, İbranice'deki "Elohim" kelimesidir ve her iki dilde de "tanrılar" manasına gelmektedir. Bu cümledeki manasızlığın sebebi ise, Al-La kelimesinin Arapça'ya en az 500-600 yıl ara ile iki kere girmiş olmasıdır. İlk girişinde değişime uğradı ve sonra başka bir kelimeymiş gibi gibi tekrar girdi ve o dönemin Arapça'sına uygun olarak tekrar değişime uğradı.

"La ilahe il Allah". Yani bir değil iki kere tastikli tanrıça.

Yahudiler, tüm orta asya ve Anadolu'nun ana tanrıçası olan Kıb-El-Le'yi, Kab-Al-Lah olarak telahfus ederek tanrıları arasına kattılar. Fakat onu fazla önemsemediler. Çünkü Yahudilerde tanrı ve tanrıçadan bol bir şey yoktu.(*1)

Arapoğulları'nın Kıb-El-La'yı önemsemiş olması gayet doğaldı çünkü yeni kurulan milletler tek bir tanrı ile inşaa olur. Çünkü şimdilerde bile geçerli olduğu gibi, o zamanlar da birleştirici etki, tanrı ve din idi. Bu yüzden, doğal olarak çok tanrı üzerine bir millet kurmak, zorlu bir yönetim oluşturacağından imkansıza yakındır.

Al-la veya Al-lah Yahudiler ve şimdiki Araplarda farklı manalarda kullanılır. Çünkü aslen eski Yahudilerden bir soy olan Araplar, Sümerlilerin ana tanrıçası Kıb-El-La'yı ana tanrıça edinmişlerdi. Ana tanrıça edindikleri için ise, başındaki kıb hecesine gerek duymamışlardır. Çünkü Al-La veya El-La veya El-Le kelimesi, zaten tanrıça demekti. Fakat şimdiki Yahudiler olan Israiloğulları bunu yapmadılar çünkü onlar Kıb-El-La'yı ana tanrıça edinmediler. Zira onların tanrıları ve tanrıçaları çoktu. Diyebilirsiniz ki, "Arapların da tanrı ve tanrıçaları çoktu". Evet ama Kıb-El-La'yı ana tanrıça edindiklerinde, onun eş değerinde başka bir tanrı veya tanrıçaları yoktu. Diğer tanrı ve tanrıçaları daha geç dönemlerde ithal edilerek önem kazanmaya başladı. Kabe'de o dönemlerde baş put'un Allah olmasının sebebi budur. Çünkü o, Arap milleti ortaya çıktığında onların ilk tanrıçaları idi.

Allah da aslında Ay kökenli bir tanrıçaydı. Çünkü Mezapotamya ve anadolu'nun ay tanrıçası Kıbele(Kıble)'den devşirmedir. Daha sonraları ataerkil dinlerin etkisiyle melezleştirilerek cinsiyeti yok edildi. Özellikle İslamın gelişiyle tamamen erkek hüviyetine büründürüldü ve cinsiyeti de inkar edilmeye başlandı.

Allah(Kıble,Kıbele) neden Ay kökenlidir? Ay'ın manası nedir?

Bilinç insanoğlu'nun ortaya çıkışından çok sonra başladı. Ancak, bilinç başlar başlamaz aniden şimdiki seviyesinde ortaya çıkmadı. Dolayısı ile, insanoğlu yarı bilinçli, hatta az bilinçli dönemlerini de yaşadı. Yani, seviye bakımından, şimdiki hayvan ve insan arası birşeydi.
Kendinizi o dönemde doğmuş yarı bilinçli, zekası kıt bir insan olarak düşünün. Kendinizin hakkında hiç birşey bilmediğiniz bir gezegende buluyorsunuz. Böyle bir ortamda, o kıt zekanızla bile olsa, ilk gözlemlemeye çalışacağınız şeyler, yeryüzündeki canlılar ve gökyüzündeki yıldızlar, gezegenler olacaktır. Çünkü ilk dikkat çekecek olanlar bunlardır.

Yıldızlar taşlar gibi ölü değildi, onlar hereketliydi. Bir görünüp bir kayboluyorlardı. Bunların içinde en hareketli olanları Güneş ve Ay idi. Aynı zamanda da onların gözünde, gökyüzündekilerin en büyük olanlarıydı. İşte bu yüzden, yıldızlar canlı olmalıydı.

Hele ki; bazen yarım ay olup, şekilden şekile giren, bazen büyüyüp, bazen küçülen Ay, mutlaka canlı olmalıydı, Ayrıca Ay, hem ışık veriyor, hem de doğarak, batarak çok uzun bir mesafede hareket ediyordu. O mutlaka canlı olmalıydı. Pekiyi ya Güneş? O en koskoca olanı? Ne kadar ilginç bir şey o değil mi? Bazen ormanlar yanarken çıkan o sıcak ve sarı şeyden yayıyordu.(Alev)

Bu çok büyük bir etkinlik; koskoca dünyayı ısıtıyor, bitkileri yeşertiyordu. O da Ay gibi çok fazla hareket ediyordu. Evet evet, o mutlaka canlıdır. Canı ne zaman isterse o zaman ısıtıyor, bitkileri canı istediği zaman yeşertiyor. Kızdığı zaman, ormanlara o sarı ve sıcak şeyden gönderip yok ediyor.

O, o sarı şeylerden bizim üzerimize de gönderiyor. Demek ki bizi görüyor ve biliyor. O sarı ve sıcak şeyleriyle bazen bizi bunaltıyor, ceza veriyor, bazen ise soğuk kış aylarında bizi bunaltmadan ısıtıyor, üşümekten kurtarıyor. Evet, evet bütün bunları yapan, bizi tanımıyor olamaz, hele hele ölü hiç olamaz.

Ay da geceleri o sarı şeylerden gönderiyor ama onunkiler sıcak değil. Fakat bize yol gösteriyor. O ikisi neden hep buradalar? Neden başka yerlere gitmiyorlar? Gitseler bile geri geliyorlar? Neden bizlerle ve bizim Dünyamız ile bu kadar ilgileniyorlar? Yoksa burası onların mı? Güneşin o sarı şeylerden gönderdiği bitkiler, onun kendi bitkileri mi? O yüzden mi onları yeşertip yaşatıyor? Kendi bitkileri olduğu için mi? Ama bize de o sarı şeylerden gönderiyor? Bizimle de ilgileniyor. Yoksa biz de mi onunuz?

Onlar çok güçlü, hiç düşmanları yok. Şimdiye kadar onlardan daha güçlü bir şeyin onları kovaladığını veya avladığını görmedik.

Pekiyi ya yıldızlar? Onlarda da var o sarı şeylerden. Onlar kim? Olsa olsa o iki tane büyük şeyin çocukları olabilirler. Acaba bu iki şeyden hangisi dişi? Olsa olsa o geceleri çıkan dişi olabilir. Çünkü o daha küçük ve daha az güçlü. O büyük olanı ise çok büyük ve çok güçlü. O sarı şeylerden en çok onda var. Demek ki o da erkek olanı.

İlk bilinç başladığında, işte buna benzer, ilkel ama çok da mantıksız olmayan düşünceler ürettiler. Ve bunun neticesinde, Güneş ve Ay'ı efendileri olarak kabul edip, onlara tapınmaya başladılar. İnsanoğlunun ilk tapındığı şeyler, Güneş ve Ay'dır. Bütün diğer tanrılar bunlardan türemiştir. Çünkü doğaya gözle görülür bir biçimde en çok etki edebilen bu ikisi idi. Doğayı yönetiyorlardı.

Allah kelimesinin manasının tanrıça olduğunu anlattık. Pekiyi ama onun bir de simgesi olması gerekmiyor mu? Evet gerekiyor. Yukarıda ne demiştik? "İlk tanrılar Ay ve güneş idi" demiştik değil mi? Allah bir tanrıça olduğuna göre, onun simgesi ne olabilirdi? Elbette ki çoğu tanrıça figürlerinde olduğu gibi, onun da simgesi Ay olacaktı. Çünkü ilkel insanlardan başlamak üzere binlerce yıl güneş ve Ay'ı canlı sandılar, ve Ay'ın dişi, Güneş'in ise erkek olduğunu, yıldızların ise onların çocukları olduğunu düşündüler. İşte bu yüzden Allah'ın simgesi Ay'dır..... (Alıntı, Kaynak : Normatik)